Nabeschouwing door Hilde Vivijs, bestuurder 8 Mei Comité regio Mechelen, N.C.P.G.R. Mechelen-Lier, Vriendenkring De Zwarte Hand, Nationale Vriendenkringen van het kamp Esterwegen en Nacht und Nebel gevangenen, KVOM (Koninklijke Vereniging Oud-strijders Mechelen) en Vaderlandslievende Verenigingen arrondissement Mechelen:
Belgische verzetsstrijders: wie waren zij? Wat was de rol van het Belgische verzet tijdens WO II? Hoe kunnen wij hun verhaal en het belang van hun aanwezigheid in de harde strijd om VREDE vertellen?
Dat kan op allerlei manieren. Wij hebben het Nationaal Gedenkteken Fort Breendonk in Willebroek, het Holocaust museum in Mechelen (rechtover Kazerne Dossin) en het Hannah Arendt Instituut in Mechelen. Drie instellingen die ons willen bijbrengen wat desinformatie en haatspraak in onze samenleving kan veroorzaken. Zaken die oorlogen kunnen teweegbrengen.
Zo is er eveneens het Verzetscafé, een inspirerend initiatief van de vzw Helden van het Verzet, die ons via getuigenissen uit de tweede wereldoorlog wilt tonen hoeveel leed er wordt bezorgd door indoctrinatie en het aanzetten tot haat.
Het Verzetscafé vond deze keer plaats in de stad Mechelen en was een samenwerking met het 8 Mei Comité Regio Mechelen, N.C.P.G.R. Mechelen-Lier, Vriendenkring De Zwarte Hand, theater arsenaal en de Stad Mechelen naar aanleiding van de Mensenrechten[1]week in december 2023.
Het is van essentieel belang en een zeer goed initiatief van de vzw Helden van het Verzet om deze tragische verhalen, veroorzaakt door een dictatoriaal regime dichter bij de mens te brengen, om ons in staat te stellen te begrijpen wat een dictatuur aanricht. Nu meer dan ooit brandend actueel als we rondom ons in de wereld kijken. Luisteren naar de waargebeurde verhalen die onze ouders en grootouders hebben moeten meemaken, is niet alleen confronterend, het is bikkelharde realiteit.
Ooit hadden wij hier ook te maken met een bezetter, terreur, geweld, beschietingen, executies, bombardementen, verplicht tewerkgesteld worden in de Duitse oorlogsindustrie vanaf zeer jonge leeftijd, met als gevolg dat er honger en schaarste heerste en onze voorouders vluchtelingen werden. Dit alles ten gevolge van een dictatuur die ging over uitsluiting, discriminatie, racisme en uitbuiting, waarvoor te veel mensen hun ogen sloten.
Ook nu doen we dit. Waarom doen mensen dit? Is het niet zo, moesten alle goede mensen reageren, dat we dan niet sneller conflicten en machtswellust kunnen doen stoppen?
👉🏿 Mensenrechten worden nog elke dag geschonden
“In 1945 bracht de bevrijding van de concentratiekampen en de ontdekking van de nazigruwel een schokgolf teweeg in de hele wereld. Die horror zette de Verenigde Naties er mee toe aan om op 10 december 1948 de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit te brengen.“
De Universele Verklaring is een reactie op de nazimisdaden. Om de vrijheid van mensen te respecteren en garanderen zijn bepaalde rechten nodig. Zo staat er in de verklaring dat mensen gelijke rechten hebben, ongeacht hun afkomst. Discriminatie is dus verboden. Ook hebben mensen het recht op vrijheid van meningsuiting, mogen ze zelf hun godsdienst bepalen en hebben ze recht op onafhankelijke rechtspraak. Andere rechten zijn sociaal-economisch van aard. Dit zijn onder meer het recht op arbeid en onderwijs en het recht op een eigen cultuur. https://www.annefrank.org/nl/timeline/135/de-vn-aanvaardt-de-universele-verklaring-van-de-rechten-van-de-mens/
Bewogen, aangrijpend, afschuw, tart alle verbeelding, inspirerend, leerzaam, noodzakelijk, aandachtig, luisteren, bewustwording, handel. Al deze woorden omvatten de gevoelswereld waarin wij op zaterdagavond gekatapulteerd werden.
Een volle theaterzaal gevuld met mensen van alle leeftijden, opvallend veel jongeren, kwamen naar de verhalen luisteren over gewone mensen, die zich tijdens WO II verzette tegen de nazidictatuur van de bezetter.
Wij werden warm onthaald door de enthousiaste en jonge initiatiefnemers van dit evenement en de oprichters van de vzw Helden van het Verzet, historicus Danny Neudt, auteur Tim Van Steendam en door Mevr. Rina Rabau, Mechelse schepen van Ontmoeting, die heel graag haar schouders zette onder dit unieke project van herinneringseducatie.
Danny Neudt gaf een boeiende duiding over het ontstaan van hun idee en waarom de herinnering aan de verzetsmensen levend te houden. Er is geen betere manier dan om nabestaanden zelf aan het woord te laten en het verhaal over hun vader en grootvader te brengen. Waarom gingen al deze mensen in het verzet? Wat hebben zij dan juist gedaan? Zijn ze kunnen ontsnappen? Werden zij gearresteerd en waarom werden zij gearresteerd? Hebben ze het overleefd? Hoe gingen zij daarna met hun traumatische ervaringen om na de oorlog? Hadden de gevolgen van hun handelingen tijdens de bezetting een impact op hun latere leven en op hun nakomelingen? Dit alles kwamen wij te weten via de vertellingen van hun nakomelingen. Geen eenvoudige opdracht maar zij deden dit voortreffelijk. Het was er muisstil. Iedereen was bijzonder aandachtig. Het zijn meestal ongekende waargebeurde verhalen, maar ze gingen door merg en been.
Via deze vertelavonden van kinderen, kleinkinderen of verwanten krijgen deze verzetsmensen; die onze vaders, moeders, grootouders, nonkels, tantes, grootooms, groottantes, iemands zoon en dochter waren, terug een gezicht.
Verhalen die dikwijls ongekend gebleven zijn, omdat de overlevenden van de oorlog voor de zware taak stonden om terug in een maatschappij te functioneren waarin er zoveel gebeurd was en waar er geen sprake was van enige bijstand. Zij waren fysiek en mentaal voor de rest van hun leven getekend door wat ze ondergaan hadden. Heel kenmerkend is dat zij allen het slachtoffer werden van verraad door een landgenoot. Door mensen die meeheulden met de nazibezetter, die op een gewelddadige manier ons land binnengedrongen was. Ook hadden zij vele van hun kameraden zien terechtstellen en sterven toen de Vlaamse en Duitse SS’ers[2] jacht maakten op hen en tijdens hun gevangenschappen in de verschrikkelijke concentratie- en vernietigingskampen, waar ze te maken kregen met beulen, folterpraktijken en stapels dode mensen. Jarenlange verwerking en revalidatie voor diegenen die het overleefden, want hetgeen ze met hun eigen ogen gezien hebben, kan je niet zomaar uitwissen in een menselijk geheugen.
De gruwel die onze voorouders werd aangedaan, is luguber, verwerpelijk en kan met geen enkel woord correct omschreven worden. Het blijft voor altijd kleven generaties lang. Dat ervaarden wij aan deze vertelavond gebracht door hun nakomelingen.
Het was tegelijkertijd telkens een mooi eerbetoon aan hun grootvader en/of vader.
De eerste verteller was kleinzoon Felipe Opdebeeck, die het verzetsverhaal van zijn Mechelse grootvader Carl Jacobs bracht. Zijn grootvader legde een ongelofelijk risicovol parcours af de ganse oorlog lang en bleef telkens uit de handen van de nazibezetter. Na maandenlange omzwervingen doorheen België en Frankrijk met ontsnappingen en onderduikadressen kwam hij in Portugal terecht waar hij de overtocht naar Engeland maakte. Zo kon hij zich aansluiten bij de Belgische strijdkrachten in het SAS[3] in Engeland, waar hij na een korte opleiding geparachuteerd werd in België en werd ingezet bij extreem gevaarlijke opdrachten in bezet gebied. Zo streed hij samen met de geallieerden en het Belgische verzet mee in het bevrijden van ons land.
Chantal Silvrants vertelde het verzetsverhaal van haar Mechelse vader François Silvrants en zijn Belgisch-Congolese boezemvriend Johnny Vosté. Beiden overleefden het concentratiekamp Dachau.
Kleinzoon Robin Vertenten vertelde het verhaal van de verzetsstrijder en partizaan Frans Borré uit Putte.
Het ging over 3 mensen die gedaan hebben wat zij moesten doen: hun vaderland verdedigen en opkomen voor de mensenrechten die toen zwaar geschonden werden. Zij hebben het alle drie overleefd, wat op zich al heel miraculeus is na al wat ze meemaakten, en laten een hele grote leegte na bij hun nakomelingen.
Het is dankzij mensen zoals deze verzetsjongens dat wij heden de vrede en democratie kennen en een waardig leven kunnen leiden.
De avond werd afgesloten door Josette Nackaerts (voorzitter Nationale Confederatie van Politieke Gevangenen en Rechthebbenden gewest Mechelen-Lier en bestuurder 8-mei comité regio Mechelen) die het publiek wees op het belang van zulke getuigenissen, maar ook enkele kanttekeningen plaatste: herinneringseducatie is niet hetzelfde als geschiedenis. Het geschiedenisonderwijs wordt bovendien geconfronteerd met zeer vage doelstellingen, waarbij bijvoorbeeld “Holocaust” strikt genomen niet meer op het programma staat. Waakzaamheid blijft dus geboden!
Belangrijke boodschap van de avond:
Stilstaan bij de buitengewone acties die gewone mensen deden ter bescherming van hun medemens en hun vaderland veelal met gevaar voor hun eigen leven.
Onverschilligheid en stilzwijgen heeft nog nooit iets opgelost.
Handel wanneer je te maken krijgt met onrechtvaardigheid. Kijk er niet van weg.
Wees waakzaam, want je weet nooit met wie je te maken hebt.
In iedere mens schuilt iets wat je niet voor mogelijk acht. Maar als alle goede mensen van goede wil zich verbinden en samenwerken, dan pas kan er VREDE zijn. Leer om mekaar te verdragen, leer om samen te leven. Geen enkele religie zet aan tot moorden en doden. Dat zijn mensen of individuen die anderen hiertoe aanzetten.
Voor vrede en vrijheid hebben zij gestreden want dat wensten zij voor iedereen. Vele verzetsstrijders hebben dit met hun leven bekocht.
Laten we hen daarom herinneren en hun verhaal verder vertellen.
Aan de vertellers, dank om de moedige verhalen te delen met ons. Aan Dany Neudt en Tim Van Steendam, dank en veel respect voor jullie enthousiasme om deze verzetsmensen samen met ons een gezicht te geven door het brengen van hun verhaal.
De avond bracht vele warme ontmoetingen en vriendschappen met zich mee ondanks dat het een avond was die een grauwe pagina uit onze geschiedenis belichtte.
Laten we nooit vergeten waarom zij dit gedaan hebben. Leve België! Leve de vrijheid!
[1] Mensenrechten: Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd in 1948 aangenomen. O.a. recht op leven, vrijheid en veiligheid. Volledige tekst . https://www.amnesty-international.be/uvrm-volledig
[2]SS’er, SS afkorting van De Schutzstaffel: Ooit opgericht als persoonlijke lijfwacht van Adolf Hitler, maar later ook verantwoordelijk voor vele gruwelijkheden gepleegd als bewakers in de concentratiekampen en als doodseskaders.
[3] De Special Air Service (SAS) is een Special Forces-eenheid afkomstig uit het Verenigd Koninkrijk.